SZKIC BIOGRAFICZNY
Cyprian Ksawery Gerard Walenty Norwid herbu Topór urodził się 24 września 1821 r. w mazowieckiej wiosce Laskowo-Głuchy. Miał zaledwie kilka lat, kiedy zmarła jego matka. Wówczas opiekę nad poetą i jego rodzeństwem przejęła prababka Hilaria Sobieska. W krótkim czasie rodzina przeniosła się do Warszawy, gdzie poeta podjął naukę w jednej z warszawskich szkół. Ukończył zaledwie kilka klas. Od początku zdradzał talent malarski, dlatego kształcił się krótko w szkole plastycznej, by kontynuować naukę w Krakowie, a następnie za granicą. Opuścił kraj w 1842 roku i nigdy już do ojczyzny nie powrócił.
Wiele podróżował. Największe wrażenie zrobiły na nim Włochy, do których potem, wiodąc żywot emigranta pragnął powrócić na stałe. W Italii zakochał się w Marii Kalergis. Niestety wybranka serca nie odwzajemniała uczuć poety. W Rzymie w 1845 roku przystąpił do sakramentu bierzmowania. Wybrał imię Kamil, którym posługiwał się przez kilka lat podpisując swe utwory i listy. Z czasem jednak zrezygnował z tego wariantu podpisu, pozostając przy imieniu Cyprian.
W drugiej połowie lat 40. Norwid krótko przebywał w Berlinie. Tam w wyniku oskarżenia o działalność antyrosyjską (poeta zgubił lub oddał paszport, usiłując pomóc uciekinierowi z Królestwa Polskiego) został aresztowany i osadzony w więzieniu. Po wyjściu z więzienia udał się do Belgii, by ratować nadszarpnięte zdrowie a w roku 1848 wyjechał do Włoch, by obserwować z bliska wydarzenia Wiosny Ludów, w tym działania podejmowane przez Adama Mickiewicza (tworzenie legionu polskiego). Po długim okresie peregrynacji osiadł w Paryżu, podejmując liczne próby odnalezienia się w emigracyjnej rzeczywistości. Przygnębienie i poczucie odrzucenia przez krytykę i czytelników sprawiło jednak, że podjął decyzję o opuszczeniu Europy. Celem jego morskiej podróży stała się Ameryka.
Półtoraroczny pobyt Norwida w Nowym Jorku jest jedną z najmniej udokumentowanych historii jego życia. Wiadomo, iż poeta został tam zatrudniony w pracowni graficznej; szukając sposobu na przetrwanie podejmował się różnych zadań, wykorzystując głównie swe umiejętności artystyczne. Nie odnalazł się jednak w Ameryce i już w połowie 1854 r. powrócił do Europy. Osiadłszy w Paryżu koncentrował się głównie na pracy literackiej i plastycznej, nie miał jednak żadnego stałego źródła dochodów. Borykał się z biedą. W wyniku postępującej głuchoty i choroby płuc (prawdopodobnie gruźlicy) umieszczono pozbawionego środków do życia poetę w Domu św. Kazimierza, gdzie zmarł 23 maja 1883 r. Został pochowany na cmentarzu w Ivry pod Paryżem. Po kilku latach prochy poety przeniesiono do zbiorowej mogiły na cmentarzu Les Champeaux w Montmorency, a następnie grobu domowników Hotelu Lambert. W 2001 r. urna z ziemią z grobu w Montmorency została umieszczona w Krypcie Wieszczów na Wawelu.
Cyprian Norwid jest autorem wierszy, poematów, dramatów, nowel, wielu prac plastycznych, rysunków, grafik, obrazów olejnych i akwareli. Do najwybitniejszych dzieł poety należą: zbiór poetycki Vade-mecum, poemat Promethidion. Rzecz w dwóch dialogach z epilogiem, traktat poetycki Rzecz o wolności słowa, cykl prozatorski Czarne kwiaty i Białe kwiaty, nowele Bransoletka. Legenda dziewiętnastego wieku i Cywilizacja. Legenda, Ad leones!, Stygmat, Tajemnica lorda Singelworth, dramat misteryjny Krakus. Książę nieznany oraz dramaty Pierścień Wielkiej Damy, czyli Ex-machina Durejko i Kleopatra i Cezar.
Źródła:
- Trojanowiczowa, Z. Dambek, Kalendarz życia i twórczości Cypriana Norwida, tom I, 1821-1860, Poznań 2007.
- Trojanowiczowa, E. Lijewska, przy współudziale Małgorzaty Pluty, Kalendarz życia i twórczości Cypriana Norwida, tom II, 1861-1883, Poznań 2007.
- Trojanowiczowa, Z. Dambek, I. Grzeszczak, Kalendarz życia i twórczości Cypriana Norwida, tom III/Aneks. Bibliografia. Indeksy, Poznań 2007.
- Chlebowska, Cyprian Norwid. Katalog prac plastycznych, t. I: Prace w albumach 1, Lublin 2014.
- Chlebowska, Cyprian Norwid. Katalog prac plastycznych, t. II: Prace w albumach 2, Lublin 2017.
- Chlebowska, Cyprian Norwid. Katalog prac plastycznych, t. III i IV: Prace luźne 1 i 2, Lublin 2019.
- Cyprian Norwid, Wierny-portret, wstęp E. Chlebowska, oprac. A. Cedro, Kielce 2021.
- J.F. Fert, Życie Cypriana Norwida. Pamiątka dwusetnej rocznicy urodzin Poety. 1821–2021, Kielce 2001.
- Cyprian Norwid, „Nie są nasze – pieśni nasze”. Wiersze religijne, wstęp, wybór, komentarz Stefan Sawicki, Kielce 2021.
